Αποχαιρετισμός στη θρηκευτική πίστη (71)

Απελευθέρωση

Θεοδοσία Χ., 40 ετών, καθηγήτρια, άγαμη με ένα παιδί. 

Μεγάλωσα σε μια οικογένεια που δεν είχε ξεκάθαρη θέση ως προς τη θρησκεία. Και εννοώ τον πατέρα μου και την μητέρα μου και το μέσα τους, δηλαδή, νομίζω πως ούτε οι ίδιοι είχαν εσωτερικά τους μια συνειδητή, συγκεκριμένη θέση, ούτε ποτέ εμβάθυναν.

Η μητέρα μου καταγόταν από χωριό, κλασικό παράδειγμα κλειστής κοινωνίας, μεγαλωμένη χριστιανικά κατεξοχήν ως προς το τυπικό της πίστης. Φρόντιζε να τηρεί τις πιο σημαντικές νηστείες, να τηρεί τα έθιμα των εορτών, να προσκυνάει εικόνες αγίων και λείψανα, αλλά δεν πήγαινε στην εκκλησία τις Κυριακές, δεν εξομολογούνταν και δεν με πίεσε ποτέ να τα κάνω εγώ αυτά. Από μένα ήθελε να είμαι σεμνή, να κρατήσω την παρθενία μου, να πιστεύω, χαρακτηριστικά λέγοντας ότι χρειάζεται και πίστη στη ζωή, να μην αμφισβητώ τον Χριστό, να μην τρώω κρέας και γαλακτοκομικά στις νηστείες και να κοινωνάω τουλάχιστον την Μεγάλη Πέμπτη.

Όλο αυτό νομίζω πως μέχρι μια ηλικία προ εφηβείας δεν με πείραζε γιατί το έβλεπα σαν παιχνίδι και σαν παράδοση, οπότε δεν το ανέλυα. Εκτός αυτών των τυπικών θεμάτων της πίστης, η μαμά μου μιλούσε επίσης πολύ συχνά για τον Χριστό και για την αγάπη που πραγματώνεται μέσω αυτού. Έλεγε ότι ο Χριστός είναι η απόλυτη έκφανση αγάπης, ότι χωρίς αυτόν είμαστε μόνοι μας και ανέλπιδοι και ότι το κουράγιο μας είναι αυτός, γιατί μας βοηθάει, μας λατρεύει και μας προστατεύει.

Αυτό ήταν μια πάρα πολύ όμορφη ιδέα και ακουγόταν πολύ παρηγορητικό και ζεστό στην παιδική ψυχή μου. Ωστόσο, μεγαλώνοντας, είδα ότι ερχόταν σε αντίθεση με την πλειοψηφία των ιερωμένων και τις τακτικές της εκκλησίας. Πού ήταν αυτή η αγάπη όταν πηγαίναμε να κοινωνήσουμε, έστω μόνο την μεγάλη Πέμπτη και ο παπάς μας κοιτούσε στραβά αν δεν ξέραμε πώς να σταθούμε ή αν δεν ξέραμε το τυπικό της λειτουργίας; Τι νόημα είχε να πας στην εκκλησία τελικά αφού δεν έκανες καμία πράξη αγάπης προς κανέναν, ούτε και εισέπραττες φυσικά;

Τις φορές λοιπόν, μικρή ακόμη, που πήγαινα στην εκκλησία με παραξένευαν όλα. Το γιατί προσκυνάνε συνέχεια και ζητάνε έλεος, το γιατί πληρώνουμε το κερί, το γιατί βγάζουν δίσκο και το γιατί ο εκάστοτε παπάς μάλωνε ενίοτε κόσμο εκεί μέσα με ύφος δικτατορίσκου για διάφορα πράγματα. Πού ήταν αυτή η αγάπη και η ψυχική παρηγοριά; Επομένως, έως μια ηλικία νομίζω πως περισσότερο τα είχα βάλει με την εκκλησία παρά με τον Χριστό. Κάτι που φαινόταν να έκανε κι ο πατέρας μου δηλώνοντας πως πιστεύει, αλλά δεν "πάει" τους παπάδες.

Για την κόλαση άκουσα ωμά πράγματα για πρώτη φορά από μια καθηγήτρια Θρησκευτικών στο Γυμνάσιο. Η μητέρα μου στεκόταν πάντα στο αν δεν είμαστε καλοί άνθρωποι ο θεός θα μας τιμωρήσει και ότι πρέπει να αγωνιζόμαστε για να μπούμε στον παράδεισο. Κι εκεί φυσικά και πάλι αναρωτιόμουν, μικρούλα όντας, μα τώρα επειδή άναψα κερί και κάθομαι και ακούω αυτά τα ακαταλαβίστικα, θα πάω στον παράδεισο;

Πίσω στην καθηγήτρια λοιπόν... Η διδασκαλία της για την κόλαση ήταν κόλαση... Θα πήγαιναν βασικά απ’ ό,τι είχα αντιληφθεί σχεδόν όλοι. Φορούσες παντελόνι; άσεμνο-υποψήφιος θαμών της κολάσεως. Έβαψες νύχια; τα ίδια. Ξυρίστηκες, κάπνισες...; τα ίδια. Φυσικά τα πιο "μεμπτά" απ' αυτά δεν το συζητάω τι δίδασκε ότι συνεπάγονταν.

Κάπου εκεί στην αρχή της εφηβείας μου λοιπόν και ήδη με το παράλογο μέσα μου που ανέφερα πιο πάνω, ότι δεν υπάρχει σύνδεση μεταξύ ουσιαστικής αγάπης και εκκλησίας, άρχισα να σκέφτομαι ότι αυτό το δόγμα προκαλεί τελικά τύψεις και ενοχές για όλα...Και, κατ' επέκτασιν, προκαλεί τύψεις και δυστυχία με τον εαυτό σου. Τον έχεις συνέχεια στο μικροσκόπιο και τον μαστιγώνεις μην τυχόν και παρεκκλίνει... Γιατί ο Χριστός τα βλέπει όλα, τα κρίνει και τα φιλτράρει. Είναι παντού, big brother κανονικός.

Έχοντας λοιπόν τις αμφιβολίες μου για το αν αυτό το δόγμα είναι τελικά αγάπη και έχοντας θυμώσει που με φόρτωνε με τόσο ζόρι μέσα μου, με τύψεις και ενοχές, ξεκίνησα συνάμα να διαβάζω. Φιλοσοφικά βιβλία, ποίηση, ιστορικά βιβλία, κοινωνικά, πολιτικά και ο, τι μου φαινόταν ότι θα μπορούσε να μου δώσει απαντήσεις. Και ξέρετε γιατί; Γιατί μέσα μου ήθελα να υπάρχει ο Χριστός, να υπάρχει αυτή η φιγούρα απόλυτης αγάπης, να υπάρχει αυτό το φως και η ελπίδα. Να υπάρχει η αιώνια ζωή ευτυχίας στον παράδεισο.

Μάταια... Όσο διάβαζα και διάβαζα και για άλλες θρησκείες και διάφορες φιλοσοφικές προσεγγίσεις γύρω από τις θρησκείες, κατέληξα να καταλάβω ένα: ότι δηλαδή αναλόγως με το πού έχεις γεννηθεί, πιστεύεις και κάπου αλλού και ότι λίγο πολύ οι μονοθεϊστικές θρησκείες κυρίως επιβεβαίωναν ένα πανομοιότυπο μοτίβο. Υπάρχει ένας θεός που τον λατρεύουμε, χωρίς να τον ξέρουμε, τον παρακαλάμε όλη μέρα να μας ελεήσει και να μας προστατεύσει και so what; Ούτε θαύματα γίνονταν κάπου, ούτε καμιά αγάπη και ανθρωπισμός επικρατούσε.

Υπήρχε και τότε που τα συνειδητοποιούσα και υπάρχει φυσικά και στις μέρες μας ο τρίτος κόσμος, τα παιδιά που πεινάνε, οι πόλεμοι και η οικονομική ανισότητα. Και μάλιστα... πολλά δεινά έγιναν και γίνονται εξαιτίας των θρησκειών και του φανατισμού που σπέρνουν μέσα στον άνθρωπο και που τον φέρνουν να είναι εχθρός με άλλους ανθρώπους. Γεμάτη η ιστορία από παραδείγματα τέτοια.

Κάπου εκεί λοιπόν κατόπιν όλων αυτών και γύρω στα 15 κατάλαβα ότι και στο Χριστό είναι τυχαίο να πιστεύεις και στον Αλλάχ και στον Βούδα και στον Γιαχβέ κ.τ.λ. Πάει κάπως αναλόγως με το πού έτυχε να γεννηθείς. Άρα, σκέφτηκα, υπήρξε τελικά ο Χριστός; Γιατί δεν γίνεται να υπήρξε μόνο για τους χριστιανούς και οι υπόλοιποι μα μην τον πιστεύουν ή να μην τον γνωρίζουν καν. Και τι θα γίνει μ’ αυτούς δηλαδή σκεφτόμουν; Θα πάνε στην κόλαση ακόμη και αν είναι καλοί άνθρωποι και έχουν μέσα τους αγάπη;

Και τότε ξεκίνησα να σκέφτομαι με τη λογική. Γίνεται να γεννήθηκε κάποιος από παρθένα με τον κρίνο; Γίνεται να αναστήθηκε από πεθαμένος που ήταν και από τότε άντε γεια σας; Γίνεται να προφητεύσεις το μέλλον; Και τι είναι αυτός ο παράδεισος που θα μας χωρέσει όλους; Και γιατί εφόσον ο θεός υπάρχει και βλέπει τα πάντα, προτιμά να ακούσει την προσευχή ενός ανθρώπου που του ζητάει να γράψει καλά το παιδί του στις εξετάσεις και όχι την προσευχή ενός παιδιού που πεθαίνει ή που βιάστηκε ή που έτυχε κακομεταχείρισης; Μάλλον όχι με βάση και τη φυσική που εντωμεταξύ λάτρευα να διαβάζω και να μελετάω.

Το σύμπαν είναι αχανές και υπόκειται σε κάποιους νόμους. Γιατί έλεγα να σκεφτόμαστε ότι τα πάντα γυρνάνε γύρω από μας και μέσα σε όλη αυτή την απεραντοσύνη να υπάρχει και ένας θεός που ασχολείται μόνο μαζί μας και με τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά μας και "ατοπήματά" μας για να δει πού θα μας στείλει; Και που δεν διορθώνει και τίποτα στο φινάλε. Μόνο κάθεται εκεί στην κορυφή του και μάλλον είναι διαταραγμένη προσωπικότητα. Άσε, σκεφτόμουν, που τελικά αυτός μας έπλασε έτσι με αδυναμίες και ελαττώματα. Συνάδει; Δεν συνάδει. Άρα δεν είναι θεός με τόση ανωμαλία, άρα είναι ανθρώπινο κατασκεύασμα, άρα δεν υπάρχει. Έτσι λοιπόν αποτίναξα τη θρησκεία και τον Χριστό και τον χριστιανισμό και οτιδήποτε μιλάει για ένα ανώτερο ον δημιουργό των πάντων από πάνω μου.

Οφείλω βέβαια να ομολογήσω ότι σοκαρίστηκα που αυτή η πνευματική φιγούρα αγάπης απλά δεν υπάρχει. Ήταν ένα πλήγμα για μένα που το βίωσα σαν απώλεια. Από την άλλη όμως ελευθερώθηκα:

• Ελευθερώθηκα και μπόρεσα να αγαπήσω την ανθρώπινη μου φύση με όλα της τα ελαττώματα και να μην την αποτάσσομαι ούτε να την πολεμώ. 
• Ελευθερώθηκα και αγάπησα τη γυναικεία μου φύση, γιατί δεν είναι κατώτερο να είσαι γυναίκα, ούτε να ντρέπεσαι που σου αρέσει η σεξουαλική πράξη. 
• Ελευθερώθηκα και μπόρεσα να αγαπήσω κι άλλους ανθρώπους με τα ελαττώματά τους και μπόρεσα να τους προσεγγίζω αντικειμενικά. 
• Ελευθερώθηκα γιατί συνειδητοποίησα ότι κανένας Χριστός δεν θα σε βοηθήσει παρά μόνο ο εαυτός σου και το να είσαι υπεύθυνος. 
• Ελευθερώθηκα γιατί συνειδητοποίησα ότι κανένας Χριστός δεν υπάρχει που να σε αγαπήσει, άρα πρέπει να δουλέψεις σκληρά και να φτάσεις στην αγάπη μόνος σου. Πρέπει να δουλέψεις για να δώσεις αγάπη αλλά και για να την πάρεις. Και αυτό το λέω νόημα ζωής... 

Ως άνθρωπος προσπαθώ να συζητάω με τους άλλους ανθρώπους που πιστεύουν αντικειμενικά, με λογική και να καταθέτω την άποψη μου ότι οι θρησκείες στηρίζονται σε ένα παράλογο συναίσθημα, στον ανθρωποκεντρισμό και σε μια ανύπαρκτη λογική και το κυριότερο ότι είναι υπεύθυνες για πολλά άθλια φαινόμενα όπως ρατσισμός, φασισμός και απανθρωπιά.

Είμαι μαμά ενός παιδιού 18 χρονών, το οποίο ξέρω μόνο ότι το γέννησα και μόνο σ αυτό το κομμάτι μου "ανήκει" και ότι από εκεί και πέρα ξέρω ότι έχω να κάνω με έναν ξεχωριστό άνθρωπο που, ναι, δεν μου ανήκει. Το μόνο που ήθελα ανέκαθεν και θέλω είναι να μάθει να σκέφτεται με λογική, να αγαπάει, να κρίνει και να παλέψει στη ζωή του με τον τρόπο του να είναι ελεύθερος.-

«Η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι προνόμιο των ειδικών»

Μια συζήτηση με τον Πληροφορικό Ιωσήφ Σηφάκη

Καθημερινή, 4/5/2024

Δεν είναι πλέον μία ανεξερεύνητη φράση, μία αόριστη έννοια στα papers των επιστημόνων και στις εγκυκλοπαίδειες. Έχει μορφή, χαρακτηριστικά και γνωστές δυνατότητες άμεσα προσβάσιμες στον οποιονδήποτε. Η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι προνόμιο των «ειδικών», αλλά εργαλείο των πολλών. 

Η εξέλιξη αυτή αφήνει ένα χαμόγελο στα χείλη του καθηγητή και ομότιμου διευθυντή έρευνας της Verimag, Ιωσήφ Σηφάκη, του μοναδικού Έλληνα που έχει τιμηθεί, το 2007, με το βραβείο Τούρινγκ, αντίστοιχο του βραβείου Νομπέλ στην Πληροφορική.

Ο τομέας της πληροφορικής γνωρίζει συνεχή εξέλιξη και ο 78χρονος καθηγητής δεν είναι απαθής παρατηρητής των αλλαγών, αλλά ακαταπόνητος ερευνητής των αλγορίθμων. 

Ο κ. Σηφάκης είναι ένας επιστήμονας με γνώση των σταδίων εξέλιξης της τεχνητής νοημοσύνης. Ως όρος γεννήθηκε στα μέσα του ’50 στον τομέα της πληροφορικής που «μελετά και σχεδιάζει νοήμονα συστήματα».

Στο Διαδίκτυο υπάρχουν ακόμη οι έρευνες που υπέγραφε από το 1980, ενώ, παρακολουθώντας ασταμάτητα τις εξελίξεις της επιστημονικής κοινότητας, ο ίδιος συνέβαλε στις αρχές του 21ου αιώνα στον τομέα της σχεδίασης και επαλήθευσης συστημάτων θεμελιώνοντας το Model-Checking. Πρόκειται για την κύρια βιομηχανική μέθοδο επαλήθευσης πληροφορικών συστημάτων και σήμερα χρησιμοποιείται από εταιρείες όπως η Intel, η Microsoft και η Google. 

Με τα σημερινά ενδιαφέροντά του να επικεντρώνονται στη μελέτη μεθόδων κατασκευής ενσωματωμένων συστημάτων υψηλής ασφάλειας και πιστότητας, ο κ. Σηφάκης βλέπει την ανάδυση της τεχνητής νοημοσύνης από τον «βυθό» της πληροφορικής με θαυμασμό.

«Γύρω στο 2007 είδαμε τα πρώτα εντυπωσιακά αποτελέσματα της τεχνητής νοημοσύνης, αλλά δεν μπορούσαμε να προβλέψουμε τότε ότι σήμερα θα είχαμε κάνει τέτοια πρόοδο. Τότε είχαμε συστήματα που κέρδιζαν πρωταθλητές στο σκάκι. Η μεγάλη αλλαγή έγινε με το ChatGPT, με τα συστήματα τα οποία μπορούν και επεξεργάζονται φυσικές γλώσσες», αναφέρει.

Ωστόσο βλέποντας το δάσος και όχι το δέντρο που είναι σήμερα τα chatbots, ο ίδιος πιστεύει ακράδαντα πως το μέλλον θα είναι πολύ πιο εντυπωσιακό από αυτό που ζούμε σήμερα. 

Κατά την άποψή του η σελίδα στον τομέα της πληροφορικής θα αλλάξει όταν θα υπάρχουν μηχανές που μπορούν να κατανοούν καταστάσεις και να δρουν αυτόνομα.

Ο χρόνος έως ότου αυτό γίνει είναι πολύτιμος για τον καθηγητή, καθώς η κοινωνία θα μπορέσει να προσαρμοσθεί αλλά και να ασφαλισθεί καλύτερα. Για τον ίδιο είναι επικίνδυνο πως σήμερα δεν υπάρχουν ορισμένα αντικειμενικά κριτήρια με βάση τα οποία θα μπορούμε να κρίνουμε την αξιοπιστία ενός συστήματος.

Έχοντας συνδέσει το όνομά του με την τεχνολογία fly-by-wire που χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά σε επιβατικά αεροπλάνα (Airbus320) για τον αυτόματο έλεγχο πτήσεων, βλέπει με θετική ματιά τη δημιουργία ρυθμιστικού πλαισίου από την Ε.Ε. για την A.I., ενώ παραμένει πεπεισμένος ότι η τεχνολογία πρέπει να μένει στην υπηρεσία του ανθρώπου και ότι τα ρίσκα πάντα πρέπει να είναι λελογισμένα.

Λίγο πριν παρευρεθεί ως ομιλητής στο 21ο Διεθνές Συνέδριο Βιοϊατρικής Απεικόνισης (ISBI 2024) του Ινστιτούτου Ηλεκτρολόγων και Ηλεκτρονικών Μηχανικών (ΙΕΕΕ), που διοργανώνεται από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, σε συνεργασία με το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης στις 27-30 Μαΐου 2024, ο κ. Σηφάκης μιλάει αποκλειστικά στην «Κ» για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της A.I.

– Κύριε Σηφάκη, θεωρείτε πως σε αυτό το στάδιο που βρισκόμαστε αναφορικά με τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης (υπολογιστές που εκτελούν εντολές με μεγάλες βάσεις δεδομένων) θα παραμείνουμε καιρό; 

– Σήμερα γίνεται μεγάλος θόρυβος σχετικά με το ChatGPT, που είναι ένα σύστημα με το οποίο μπορεί κανείς να συνομιλεί και να απαντά λίγο–πολύ σωστά στις ερωτήσεις μας. Ωστόσο για εμένα το ChatGPT απέχει πάρα πολύ από το να φτάσει την ανθρώπινη νοημοσύνη. 

Σίγουρα είναι εντυπωσιακό το ότι έχουμε μηχανές στις οποίες θέτουμε ερωτήματα και μπορούν και μας απαντούν, αλλά για εμένα αυτό δεν είναι αρκετό, διότι η ανθρώπινη νοημοσύνη χαρακτηρίζεται από ένα σύνολο δεξιοτήτων και ικανοτήτων, όπως να μπορείς να βαδίζεις, να οδηγείς αυτοκίνητο, ή να εγχειρίζεις ασθενείς.

Υπάρχουν βέβαια διαφωνίες όσον αφορά τους στόχους της τεχνητής νοημοσύνης. Προσωπικά θεωρώ πως βασικός στόχος είναι η δημιουργία αυτόνομων συστημάτων, δηλαδή μηχανών που να πλησιάζουν την ανθρώπινη νοημοσύνη και μπορεί να αντικαθιστούν τον άνθρωπο στις ποικίλες δραστηριότητές του.

Οπότε, κατά την άποψή μου, είμαστε ακόμα εντελώς στην αρχή της εποχής της τεχνητής νοημοσύνης, καθώς το κριτήριο είναι να έχουμε μηχανές που να μπορούν να κατανοούν καταστάσεις και να δρουν αυτόνομα. Παραδείγματος χάριν, να έχουμε μια μηχανή που να μπορεί να αντικαταστήσει μια νοσοκόμα. Αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο να γίνει, γιατί θα σημαίνει ότι η μηχανή έχει και μια αντίληψη και συναντίληψη με τον άνθρωπο.

– Άρα, κατά τη γνώμη σας, κάποια στιγμή θα έχουμε νοσοκόμες-ρομπότ; 

– Είναι πολύ δύσκολο να γίνουν προβλέψεις σχετικά. Κάνω έρευνα πάνω στα αυτόνομα αυτοκίνητα για τα οποία όπως ίσως θυμάστε, γύρω στο 2010, ο Ελον Μασκ είχε πει πως μέχρι το 2020 θα είναι παντού. Ωστόσο, 14 χρόνια μετά, ο στόχος αυτός δεν έχει επιτευχθεί, διότι είναι απίστευτα δύσκολο να κατασκευάσουμε μηχανές που να συμπεριφέρονται σαν τον άνθρωπο.

– Είναι ιδέα μου ή μεγάλη μερίδα της επιστημονικής κοινότητας πλέον έχει επικεντρωθεί στην ανάπτυξη αυτόνομων συστημάτων;

– Τα αυτόνομα συστήματα δεν είναι ακόμη τόσο «της μόδας» όσο η τεχνητή νοημοσύνη, η οποία κατά την άποψή μου είναι η κυρίαρχη τάση σήμερα. Προσωπικά ασχολούμαι με τα αυτόνομα συστήματα πάνω από 15-20 χρόνια και θεωρώ πως αυτά είναι το τελικό στάδιο της τεχνητής νοημοσύνης. Όμως ο δρόμος που οδηγεί σε πλήρη αυτονομία είναι πολύ μακρύς.

– Έχετε τονίσει στο βιβλίο και σε διαλέξεις ότι πρέπει να μπουν όρια τόσο στη χρήση των αυτόνομων συστημάτων όσο και γενικά στη χρήση της A.I. Πόσο εύκολο είναι αυτό; 

– Κατ’ αρχάς να εξηγήσουμε πως υπάρχουν πάρα πολλές λειτουργίες και στον άνθρωπο και στην τεχνητή νοημοσύνη που κατά κάποιον τρόπο δεν είναι εξηγήσιμες. Παραδείγματος χάριν, η λειτουργία ενός ασανσέρ ή ενός αεροπλάνου είναι εξηγήσιμη, διότι έχει προγραμματιστεί πολύ συγκεκριμένα και έχει συγκεκριμένους κανόνες για την κατασκευή του.

Η μεγάλη τομή όμως σήμερα είναι πως δεν έχουμε θεωρίες που να εξηγούν τη συμπεριφορά των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης. Πράγμα το οποίο συνεπάγεται ότι δεν μπορούμε να εγγυηθούμε την ασφάλειά τους. Και φυσικά, αν τα χρησιμοποιεί κάποιος για να συζητάει απλώς, δεν υπάρχει κανένα θέμα. Αν όμως παράγουν αποφάσεις των οποίων οι επιπτώσεις είναι κρίσιμες, τότε πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί. Αν παραδείγματος χάριν αποφασίζουμε για την αξιολόγηση των υπαλλήλων σε μια επιχείρηση, θα πρέπει να είμαστε σίγουροι ότι τα συστήματα αυτά είναι αδιάβλητα. Το πρόβλημα είναι πως σήμερα δεν υπάρχουν κριτήρια με βάση τα οποία να μπορούμε να κρίνουμε την αξιοπιστία ενός συστήματος.

– Ποιο είναι δηλαδή το χειρότερο αλλά και το καλύτερο σενάριο με βάση τα υπάρχοντα δεδομένα; 

– Για εμένα το καλύτερο σενάριο είναι να χρησιμοποιούμε την τεχνολογία στην υπηρεσία του ανθρώπου και να παίρνουμε λελογισμένα ρίσκα. Ως προς αυτό υπάρχει το πρόσφατο κείμενο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο λέει ότι τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης πρέπει –όπως όλα τα συστήματα που παρέχουν μία λειτουργία–ένα έχουν ένα βαθμό αξιοπιστίας ανάλογο με την κρισιμότητα της λειτουργίας. Επομένως για ένα σύστημα που είναι πολύ κρίσιμο, πρέπει η πιθανότητα να κάνει λάθος να είναι πολύ μικρή.

– Οπότε θεωρείτε ότι το ρυθμιστικό πλαίσιο της Ευρώπης θα εφαρμοστεί από τα κράτη-μέλη;

– Είναι θετικό που η Ευρώπη έχει θεσπίσει ένα αυστηρό κανονιστικό πλαίσιο πολύ διαφορετικό από αυτό των ΗΠΑ. Δεν ξέρω σε ποιον βαθμό θα μπορέσει να το εφαρμόσει. Είναι σαφές ότι υπάρχει πίεση από αμερικανικής πλευράς να μην εφαρμοστούν αυστηρά αυτοί οι κανονισμοί. Η πίεση είναι πολλαπλή και πρωτίστως τεχνολογική, διότι η Ευρώπη εξαρτάται άμεσα από την Αμερική για την τεχνητή νοημοσύνη. Οπότε θα δούμε τι θα γίνει. Αυτό που είναι θετικό, κατά την άποψή μου, είναι ότι η Ευρώπη τόλμησε να κάνει αυτό το βήμα, ακόμη κι αν υπήρξαν κριτικές και εντός της από ορισμένα κράτη-μέλη.

– Γυρίζοντας πάλι πίσω στην τεχνητή νοημοσύνη, πώς θεωρείτε πως τη χρησιμοποιεί η νέα γενιά και πώς ενδεχομένως θα ευχόσασταν να τη χρησιμοποιεί; 

– Θα ήθελα οι νέοι να χρησιμοποιούν την τεχνητή νοημοσύνη με σύνεση και ιδιαίτερα όσοι ακόμη πηγαίνουν στο σχολείο. Ο βασικός στόχος της εκπαίδευσης είναι οι νέοι κατακτήσουν διανοητικές ικανότητες όπως αυτοσυγκέντρωση, κριτική σκέψη και δημιουργικότητα. Εάν καταφεύγουν σε αυτά τα εργαλεία για να κάνουν τις εργασίες τους, θα είναι διηνεκώς εξαρτημένοι. Δεν θα μπορέσουν να αναπτύξουν μια προσωπικότητα ικανή να κατανοεί και να κρίνει αυτόνομα και έχοντας συναίσθηση της ευθύνης των πράξεών της. Δυστυχώς, βλέπω ήδη σε πολλά παιδιά, αλλά και σε φοιτητές μου ακόμα, συμπτώματα μιας τέτοιας εξάρτησης.

– Να σταθώ λίγο στη λέξη «δημιουργικότητα». Έχετε πει πως εξαιτίας της ταχείας άνθησης της τεχνολογίας θα επιβιώσουν τα επαγγέλματα υψηλής δημιουργικότητας. Ωστόσο αυτό θα γίνει σε ένα πλαίσιο, στο οποίο οι υπολογιστές μάς αφαιρούν τη δημιουργικότητα. Πώς λοιπόν μπορούμε να διατηρήσουμε τη δημιουργικότητά μας στη σημερινή εποχή;

– Προς το παρόν υπάρχουν πάρα πολλά επαγγέλματα υψηλής δημιουργικότητας. Άμα είσαι μηχανικός, γιατρός, κουρέας, επισκευαστής αυτοκινήτων, τότε κάνεις ένα δημιουργικό επάγγελμα, αν όμως είσαι πίσω από έναν γκισέ και κάνεις μία δουλειά που τυποποιείται, τότε, ναι, αυτά τα επαγγέλματα κινδυνεύουν.

Ως προς τη διατήρηση της δημιουργικότητας, θεωρώ πως τέτοιες ερωτήσεις τίθενται στην ανθρωπότητα διαχρονικά. Δηλαδή, αφότου ο άνθρωπος ανακάλυψε τον τροχό, ανακάλυψε τους μοχλούς και δεν είχε ανάγκη τη μυϊκή του δύναμη, μετά ανακάλυψε τη φωτιά, ανακάλυψε τις μηχανές. Ακολούθησε η μεγάλη Βιομηχανική Επανάσταση με τον ατμό. Οπότε όλα αυτά είναι αναπόφευκτα, και εδώ δεν φταίει η τεχνολογία, απλώς οι κοινωνίες πρέπει προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα.

– Το επάγγελμά σας, η πληροφορική, σε ποιο στάδιο βρισκόταν όταν κερδίσατε το βραβείο Τούρινγκ το 2007 και πού είναι τώρα;

– Υπάρχει μεγάλη διαφορά. Εγώ είχα την ευτυχία να ζήσω όλο το «σίριαλ» της ανάπτυξης της επιστήμης και της τεχνολογίας της πληροφορικής. Ξεκίνησα το ’70, σπουδάζοντας πληροφορική. Μετά όλα έγιναν πολύ γρήγορα: το διαδίκτυο, ο ιστός, τα ενσωματωμένα συστήματα, η επανάσταση της τεχνητής νοημοσύνης. Ίσως αυτό είναι ένα πρόβλημα για την ανθρωπότητα, να συνειδητοποιήσουμε όλες αυτές τις αλλαγές και να μπορέσουμε να προσαρμοστούμε. Γύρω στο 2007 είδαμε τα πρώτα εντυπωσιακά αποτελέσματα της τεχνητής νοημοσύνης, αλλά δεν μπορούσαμε να προβλέψουμε τότε ότι σήμερα θα είχαμε κάνει τέτοια πρόοδο. Τότε είχαμε συστήματα που κέρδιζαν πρωταθλητές στο σκάκι. Η μεγάλη αλλαγή έγινε με το ChatGPT, με τα συστήματα τα οποία μπορούν και επεξεργάζονται φυσικές γλώσσες.

Η πρόκληση είναι πλέον να κατασκευάσουμε συστήματα που να πλησιάζουν την ανθρώπινη νοημοσύνη σε όλες της τις εκφάνσεις. Ικανά να επιτυγχάνουν στόχους ατομικούς, ενώ ταυτόχρονα να μπορούν να συμβιώνουν με άλλα συστήματα για την επιδίωξη κοινών στόχων. Αυτό δεν είναι καθόλου απλό. Παραδείγματος χάριν στο Σαν Φρανσίσκο έχουμε αυτόνομα αυτοκίνητα που είναι λίγο–πολύ ασφαλή, όμως δεν επιδεικνύουν συλλογική νοημοσύνη, προκαλώντας κυκλοφοριακά προβλήματα όταν σταματούν χωρίς λόγο ή εμποδίζουν το πέρασμα ενός περιπολικού. Είναι απίστευτα δύσκολο να κάνεις μία μηχανή να συμπεριφέρεται κοινωνικά και να ζει αρμονικά με τους ανθρώπους.

– Σε ένα ολόκληρο κεφάλαιο στο βιβλίο σας αναφέρεστε στο μεγαλείο της γνώσης και στη χρήση της. Πόσο εύκολο είναι κάποιος να αναπτύξει τη γνώση του όταν κυρίως πια αναπτύσσουμε τη γνώμη μας;

– Είναι όντως ένα σημείο των καιρών και βλέπουμε πως ολοένα και περισσότερο στην κοινωνία της πληροφορίας βασιλεύει μια πολυφωνία γνωμών που κάποτε θεωρούσαμε θετική. Αυτό που προβληματίζει είναι η αποστασιοποίηση από την αλήθεια, αυτός ο σχετικισμός ο οποίος έχει καλλιεργηθεί, και αμφισβητείται κατά κάποιον τρόπο η αντικειμενικότητα της γνώσης.

Τελικά, η πολυφωνία γνωμών που έχουν τάση να παραποιούν την αλήθεια δημιουργεί σύγχυση και εντέλει δεν βοηθάει τον δημοκρατικό διάλογο στην κοινωνία και τους ανθρώπους να κατανοήσουν τι συμβαίνει και να βρουν τον δρόμο τους. Δεν ξέρω πώς θα εξελιχθεί το φαινόμενο αυτό, αλλά οι κοινωνίες και οι θεσμοί τους πρέπει να βρουν ένα τρόπο να το διαχειριστούν σεβόμενες την ελευθερία έκφρασης.

– Γιατί φύγατε από την Ελλάδα; 

Είχα μια πολύ ενδιαφέρουσα δουλειά στο εξωτερικό. Φυσικά έκανα απόπειρες επιστροφής στην Ελλάδα, αλλά νομίζω είναι θέμα επιλογής από ένα σημείο και μετά. Αγαπώ τη χώρα μου και θα ήθελα να συμβάλω πραγματικά. Μία περίοδο διετέλεσα πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας και Τεχνολογίας και κατάλαβα πως η κατάσταση στη χώρα δυστυχώς δεν βελτιώνεται. Δεν μπορώ να πω τίποτα άλλο, απλώς ότι είναι λυπηρό το ότι δεν βελτιώνεται.

– Στους μαθητές σας τι λέτε; Να μείνουν στο εξωτερικό ή να επιστρέψουν;

– Αυτό που λέω στα νέα παιδιά είναι πως αν δεν αισθάνονται καλά στην Ελλάδα, μην έχουν κανένα πρόβλημα να βγουν έξω, γιατί θα μπορούν στο μέλλον να είναι πιο χρήσιμοι και για τη χώρα τους.

– Υπάρχει κάτι που θα θέλατε να πετύχετε;

– Έχω πολλά να δώσω στη δουλειά μου. Έχω πάρα πολλές απορίες ακόμα να λύσω, οπότε συνεχίζουμε. Το πρώτο και βασικότερο είναι να διατηρήσω τις δυνάμεις να σκέφτομαι και να δημιουργώ.

Πρόταση μομφής Ανδρουλάκη κατά Μητσοτάκη

Τι πέτυχε τελικά ο Ανδρουλάκης με την πρόταση μομφής 

Η κυβέρνηση δεν έπεσε, όπως ήταν αναμενόμενο, με την πρόταση δυσπιστίας. Ούτε πρόωρες εκλογές προκηρύχθηκαν, ούτε παρενέβη η ευρωπαία εισαγγελέας να ανατρέψει τον Μητσοτάκη, ούτε εμφανίστηκαν εδώ πέρα τίποτα διεθνείς παρατηρητές, όπως διακινούσαν κάποιοι αστείοι. Αντίθετα, η πρόταση δυσπιστίας έδωσε ανάσα στον πρωθυπουργό, παρεμπιπτόντως και στον Καραμανλή. 

Οι δύο αναγκάστηκαν πράγματι να εμφανιστούν ενώπιον της Βουλής και να δώσουν εξηγήσεις για τα Τέμπη -«σύρθηκαν», ισχυρίστηκε η αντιπολίτευση. Αλλά αυτό μάλλον ως ευκαιρία λειτούργησε και για τους δύο: εξήγησαν και ξεκαθάρισαν τα γεγονότα, διά παντός. Τα υπόλοιπα στη Δικαιοσύνη. 

Για τον κ. Μητσοτάκη η ευκαιρία ήταν διπλή: επειδή ουσιαστική αντιπολίτευση ακόμη δεν υπάρχει και τον ρόλο έχει αναλάβει μια μερίδα εκδοτικών-επιχειρηματικών συμφερόντων, αξιοποίησε τη Βουλή για να στείλει ξανά τα απαραίτητα μηνύματα. Βλέπω και ένα τρίτο κέρδος για τον Μητσοτάκη: η τριήμερη δοκιμασία που πέρασε η κυβέρνησή του συμπυκνώνεται σε ένα ερώτημα: Ποια είναι η εναλλακτική πρόταση εξουσίας πέρα από την πρόταση δυσπιστίας που κατέθεσε το «μέτωπο»; Καμία. 

Αν τελεσφορούσε η δυσπιστία, και έχανε η κυβέρνηση τη νωπή εντολή της, τι θα συνέβαινε στη χώρα την επόμενη μέρα; Με ποιο κομματικό όχημα θα αναλάμβανε η κοινωνία το ρίσκο; Κανένα. Για μια ακόμη φορά, λοιπόν, δίπλα σε ένα έξαλλο, συνωμοσιολογικό και μισαλλόδοξο «μέτωπο», ο Μητσοτάκης αναδείχτηκε η μόνη αξιόπιστη επιλογή. Για τη στάση του ΣΥΡΙΖΑ στη Βουλή δεν είχαμε αυταπάτες. Καμία στροφή προς τη σοβαρότητα και το Κέντρο δεν σημειώθηκε, παρά την αλλαγή ηγεσίας. Επικράτησαν οι κραυγές για «πρόωρες εκλογές», «νοθεία» και άλλες θεωρίες συνωμοσίας. 

Ο ΣΥΡΙΖΑ υπονόμευσε ακόμη και το «μέτωπο» που συνασπίστηκε με τις ευλογίες του, με τον ίδιο τον Κασσελάκη να σκοτώνει την πρωτοβουλία Ανδρουλάκη πριν αυτή ξεκινήσει, δηλώνοντας ευθαρσώς ότι η δυσπιστία είναι σόου χωρίς ουσία και «κοκορομαχία»! 

Κατά την τριήμερη συζήτηση θριάμβευσαν, δυστυχώς, τα δήθεν επιχειρήματα ενός ακραίου πολιτικού, που πούλησε επιδέξια ό,τι ψεκασμένο σενάριο κυκλοφορεί για τα Τέμπη... Από τα τρένα που μετέφεραν απαγορευμένα υλικά ως την εξαΰλωση βαγονιών και τα ύποπτα χαλίκια του «μπαζώματος», διακινήθηκαν ύπουλα αστήρικτες και δηλητηριώδεις θεωρίες ώστε να κατηγορηθεί η πολιτεία ότι δήθεν συγκαλύπτει το δυστύχημα. 

Το ΠΑΣΟΚ δεν είχε κανένα λόγο να ακολουθεί τον Βελόπουλο και τον ΣΥΡΙΖΑ σε αυτά τα μονοπάτια. Κανένα λόγο να συντάσσεται δίπλα σε μια αντιπολίτευση τόσο ευτελή και τόσο ιδιοτελή και να υιοθετεί όλες τις θεωρίες συνωμοσίας των ακτιβιστών της ακρότητας. Γιατί να συμπορεύεται με τύπους που αμφισβητούν την υπόσταση και λειτουργία τής εδώ και 50 χρόνια εδραιωμένης Δημοκρατίας μας και ζητούν παρατηρητές στις εκλογές; Και, εν τέλει, η αίσθηση λαϊκών δικαστηρίων θυμίζει σε πολλούς την περίοδο 2011-2015, και όχι μόνο δεν βοηθάει το ΠΑΣΟΚ αλλά συμβάλλει στην επανασυσπείρωση δυνάμεων που τα πολέμησαν όλα αυτά, γύρω από τη Νέα Δημοκρατία. 

Συνολικά, οι δυνάμεις της αντιπολίτευσης δεν εισέπραξαν κάτι δια της δυσπιστίας. Έδειξαν αδύναμες και διχασμένες. Εγκλωβίστηκαν σε ένα σενάριο υπερβολής με μονταζιέρες, «αδίστακτες αγέλες εξουσίας», συγκαλύψεις και δολοφόνους, διανθισμένο από μια αδιανόητη αμφισβήτηση των εκλογών, του κράτους δικαίου και της Δημοκρατίας. Όταν πρόεδρος κόμματος μιλάει για παραίτηση του πρωθυπουργού και βουλευτικές εκλογές και μάλιστα με ξένους επιβλέποντες φέρνει στην επιφάνεια μια άνευ όρων τοξικότητα και ένα επικίνδυνο αντισυστημισμό. 

Αν στόχος του Νίκου Ανδρουλάκη ήταν να διαγκωνιστεί με τον Κασσελάκη, ενόψει ευρωεκλογών, τότε βρήκε τον πιο ακατάλληλο τρόπο. Πιθανόν στον ανταγωνισμό για τη δεύτερη-τρίτη θέση να βρίσκεται το μυστικό για την πρόταση δυσπιστίας, με την επίκληση του ρεπορτάζ του «ΒΗΜΑΤΟΣ», που ειδικά το ΠΑΣΟΚ έτρεξε πρώτο να κρεμαστεί πάνω του. Δίνοντας έτσι την ευκαιρία στην κυβέρνηση να ισχυριστεί ότι το δημοσίευμα του «ΒΗΜΑΤΟΣ» ήταν ένα προσυνεννοημένο πυροτέχνημα στην υπηρεσία της αντιπολίτευσης. 

Στη Βουλή, ωστόσο, το ΠΑΣΟΚ δεν κατάφερε καν να εξηγήσει τα περί μονταζιέρας στις ηχογραφημένες συνομιλίες των Τεμπών του «ΒΗΜΑΤΟΣ». Ούτε να στηρίξει τα περί πολιτικής ευθύνης. Τι ακούμε σε αυτές; «Έφυγες, έφυγες» λέει ο σταθμάρχης σε κάποιον μηχανοδηγό, αλλά αυτός -λέει- ήταν άλλης αμαξοστοιχίας, όχι της μοιραίας. Και λοιπόν; Ο μηχανοδηγός της μοιραίας αμαξοστοιχίας έφυγε μόνος του; Μόνος του πήρε τη γραμμή ανόδου; Ή τον έβαλε εκεί η κυβέρνηση; Μιάμιση ώρα πήγαινε στη γραμμή για σύγκρουση. Γιατί δεν τηρήθηκε ο γενικός κανονισμός; Εξάλλου, ο ίδιος ο σταθμάρχης παραδέχτηκε το εγκληματικό λάθος του. Τι κέρδισε, λοιπόν, το ΠΑΣΟΚ με την πρόταση δυσπιστίας;

Σίγουρα όχι το κεντρώο ακροατήριο. Όταν η πρόταση δυσπιστίας συνυπογράφεται και συνδιαμορφώνεται από ΣΥΡΙΖΑ, Νέα Αριστερά, Πλεύση Ελευθερίας, θα πρέπει να αναμένεται ότι ένα ποσοστό κεντρώων και κεντροαριστερών ψηφοφόρων αρχίζει να ανησυχεί, γιατί δεν πιστεύει σε τέτοιες επικίνδυνες συμπλεύσεις και συνεργασίες. 

Πιθανόν για τον Νίκο Ανδρουλάκη η τριήμερη συζήτηση στήθηκε για να δηλώσει την παρουσία του, αφού νιώθει να «πνίγεται» από την υπερπροβολή του Κασσελάκη. Ήταν ίσως μια ευκαιρία να καβαλήσει το κύμα της δυσαρέσκειας για τα Τέμπη, ενώ προηγουμένως είχε αποτύχει να πείσει σε κρίσιμα νομοσχέδια, όπως η ισότητα στο γάμο και τα πανεπιστήμια. Πιθανόν επεδίωξε να διεκδικήσει (ξανά) τα πρωτεία της κατακερματισμένης αντιπολίτευσης -άπιαστος στόχος με βάση τις τελευταίες δημοσκοπήσεις. 

Δεν μπορεί, όμως, κάθε φορά που ένα κόμμα έχει εμφανείς αδυναμίες να κάνει σοβαρή πολιτική, να αγκιστρώνεται σε μια σκανδαλολογία και να πριμοδοτεί έξαλλους συνεταίρους. Ούτε να επιτρέπει, μέχρι να γίνουν οι ευρωεκλογές, η μάχη για τη δεύτερη θέση να οδηγεί σε επικίνδυνες αγριότητες τους εμπόρους των νεκρών. 

Οι πάπυροι του Ερκουλάνεουμ

 CNN-Greece, 12/2/24

Οι πάπυροι του Ερκουλάνεουμ (Herculaneum ή Ερκολάνο ή Ηράκλειο όπως το αποκαλούσαν οι αρχαίοι Έλληνες) είναι εκατοντάδες πάπυροι που επέζησαν από την έκρηξη του Βεζούβιου το 79 μ.Χ. Στην απανθρακωμένη κατάστασή τους, τα αρχαία έγγραφα θα κατέρρεαν αν κάποιος επιχειρούσε να τα ξετυλίξει, ενώ οι λέξεις στα κομμάτια που επέζησαν ήταν αδύνατο να διαβαστούν από το ανθρώπινο μάτι.

Χρησιμοποιώντας την τεχνολογία των υπολογιστών και την προηγμένη τεχνητή νοημοσύνη, οι ερευνητές μπορούν τώρα να αναλύσουν τους παπύρους του Herculaneum χωρίς να τους ξετυλίξουν και να διακινδυνεύσουν να προκαλέσουν ζημιά στα εξαιρετικά εύθραυστα έγγραφα. Περισσότεροι από 2.000 χαρακτήρες – τα πρώτα πλήρη αποσπάσματα – έχουν αποκρυπτογραφηθεί από έναν πάπυρο, όπως ανακοίνωσαν επιστήμονες πληροφορικής που ξεκίνησαν το Vesuvius Challenge, έναν διαγωνισμό που έχει σχεδιαστεί για να επιταχύνει τις ανακαλύψεις που γίνονται στους παπύρους.

Η πρώτη λέξη που διαβάστηκε από έναν μη ανοιγμένο πάπυρο βρέθηκε ξεχωριστά τόσο από τον Luke Farritor όσο και από τον Youssef Nader – έναν φοιτητή πληροφορικής στο Πανεπιστήμιο της Νεμπράσκα και έναν μεταπτυχιακό φοιτητή βιορομποτικής στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, αντίστοιχα – τον Οκτώβριο. Φέτος, μαζί με τον Julian Schilliger, φοιτητή ρομποτικής στο Ομοσπονδιακό Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Ζυρίχης, κέρδισαν το μεγάλο βραβείο των 700.000 δολαρίων του διαγωνισμού επειδή ήταν η πρώτη ομάδα που κατάφερε να αποκρυπτογραφήσει πάνω από το 85% των χαρακτήρων από τέσσερα συνεχή αποσπάσματα μέσα στον ίδιο πάπυρο.

Επιπλέον, η ομάδα ξεπέρασε τις απαιτήσεις του διαγωνισμού και διάβασε μερικές στήλες κειμένου, που αντιστοιχούν περίπου στο 5% του παπύρου.

Η τριάδα αποκάλυψε το κείμενο εφαρμόζοντας μια τεχνική γνωστή ως «εικονικό ξετύλιγμα» στον πάπυρο – έναν από τους πολλούς που ανήκουν στο Γαλλικό Ινστιτούτο – ο οποίος δημοσιεύθηκε στον ιστότοπο του διαγωνισμού. Η διαδικασία περιελάμβανε τη χρήση τομογραφίας υπολογιστή, δηλαδή σάρωση με ακτίνες Χ του τυλιγμένου παπύρου, επιτρέποντας στους ερευνητές να «απλώσουν» εικονικά τους παπύρους και να ανιχνεύσουν το μελάνι στη σελίδα με προηγμένη τεχνητή νοημοσύνη. Αφού οι Farritor, Nader και Schilliger βρήκαν τα ελληνικά γράμματα, προσήλθαν ειδικοί παπυρολόγοι από την Αγγλία, τη Γαλλία και την Ιταλία για να αξιολογήσουν το κείμενο.

Τα λόγια του φιλόσοφου Φιλόδημου

Τα πρόσφατα αποκωδικοποιημένα αποσπάσματα βγήκαν από το τέλος ενός παπύρου και αποκαλύπτουν λόγια γραμμένα από τον φιλόσοφο Φιλόδημο (γνωστός ως Φιλόδημος ο Επικούρειος ή Φιλόδημος ο Γαδαρεύς), ο οποίος πιστεύεται ότι εργαζόταν στη βιβλιοθήκη στην οποία βρέθηκαν οι πάπυροι, αναφέρεται στην ανακοίνωση.

Στο αποκρυπτογραφημένο κείμενο, ο Φιλόδημος γράφει για το αν η αφθονία των διαθέσιμων αγαθών μπορεί να επηρεάσει την ποσότητα της ευχαρίστησης που προσφέρουν.

Η σάρωση με ακτίνες Χ και η τεχνητή νοημοσύνη επέτρεψαν το μερικό
διάβασμα των καμένων παπύρων που ήταν αδύνατο να ξετυλιχθούν

«Όπως και στην περίπτωση της τροφής, δεν πιστεύουμε ότι τα πράγματα που είναι σπάνια είναι πιο ευχάριστα από εκείνα που είναι σε αφθονία», αναφέρει η πρώτη πρόταση.

«Ο Φιλόδημος απορρίφθηκε με τα χρόνια επειδή δεν μπορούσαμε πραγματικά να διαβάσουμε εκτενώς τα χωρία του. Μόνο με δυσκολία παίρνουμε αυτά τα μικρά αποσπάσματα. Σε αυτά, συμβουλεύει τους ανθρώπους να χαλαρώσουν κατά κάποιον τρόπο, να βρουν καλές φιλίες, να περάσουν τον χρόνο τους ζώντας τη στιγμή και απολαμβάνοντας τις μικρές ηδονές», δήλωσε ο Roger Macfarlane, καθηγητής κλασικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο Μπρίγκαμ Γιανγκ, ο οποίος έχει μελετήσει τους παπύρους του Εκουλάνεουμ.

Ο νέος διαγωνισμός για το μεγάλο βραβείο θέτει έναν ακόμη πιο φιλόδοξο στόχο, προσφέροντας ένα χρηματικό βραβείο 100.000 δολαρίων για την πρώτη ομάδα που θα μπορέσει να αποκρυπτογραφήσει τουλάχιστον το 90% και των τεσσάρων παπύρων που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα του.

Η εκκίνηση του σύμπαντος, στο οποίο ζούμε

ΓΙΑ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ARNO PENZIAS,

Μόναχο 1933 - ΣΑΝ ΦΡΑΝΣΙΣΚΟ 2024

Καθημερινή, Ηλίας Μαγκλίνης, 31/1/2024

Την περασμένη εβδομάδα έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 91 ετών ένας άνθρωπος που έκανε μια θεμελιώδη ανακάλυψη στην Αστροφυσική. Ανακάλυψη που δεν αφορά ένα ιστορικό γεγονός, μια χώρα, μια ήπειρο ή και όλη την ανθρωπότητα· αυτό που ανακάλυψε αφορά ολόκληρο το σύμπαν που μας περιβάλλει.

Ο Αμερικανός φυσικός, γερμανικής καταγωγής Αρνο Πενζίας πέτυχε το έτος 1964, μαζί με τον συνάδελφό του Ρόμπερτ Ουίλσον, ο οποίος είναι ακόμη εν ζωή, να εντοπίσουν την κοσμική ακτινοβολία μικροκυμάτων υποβάθρου (Cosmic Microwave Background, CMB). Ή, με άλλα λόγια, «άκουσαν» την ηχώ από το πρώτο κλάμα του νεογέννητου σύμπαντος. 

Αμφότεροι τιμήθηκαν με το Νομπέλ Φυσικής το 1978 γι’ αυτή την ανακάλυψή τους, με την οποία επιβεβαίωσαν ότι η Μεγάλη Έκρηξη (Big Bang) όντως συνέβη και δεν ήταν απλώς μία ακόμη θεωρία.

Τι περίπου συνέβη, όμως, εκείνο το μακρινό πρωινό του 1964; Οι δύο επιστήμονες εργάζονταν στο Bell Labs της φινλανδικής Νokia, στο Νιου Τζέρσι. Τοποθέτησαν εκεί μια νέα κεραία μικροκυμάτων, τη Holmdel Horn Antenna, για ειδικές παρατηρήσεις στη ραδιοαστρονομία. Χάρη σ’ αυτή την ευαίσθητη κεραία εντόπισαν κάτι σαν ραδιοφωνικό θόρυβο, ένα ασθενές αλλά συνεχόμενο σήμα, που προερχόταν απ’ όλες τις κατευθύνσεις του σύμπαντος και όχι από μία συγκεκριμένη.

Δεν μπορούσαν αρχικά να εξηγήσουν το φαινόμενο. Αφού απέρριψαν όλες τις άλλες πιθανότητες, ο Πενζίας επικοινώνησε με τον αστρονόμο Ρόμπερτ Ντίκι (1916-1997), ο οποίος ερευνούσε ήδη το πρώιμο σύμπαν και ήταν αυτός που πρότεινε ότι ο αλλόκοτος αυτός ήχος μπορεί να ήταν η ακτινοβολία υποβάθρου που προέβλεπαν κάποιες κοσμολογικές θεωρίες. Έναν χρόνο μετά, δημοσίευσαν και οι τρεις τους άρθρα στο Astrophysical Journal όπου οι μεν Πενζίας–Ουίλσον εξηγούσαν τις παρατηρήσεις τους, ο δε Ντίκι πρότεινε πως επρόκειτο για την CMB, δηλαδή υπόλειμμα της Μεγάλης Έκρηξης.

Ως θεωρία, η CMB είχε προβλεφθεί ήδη από το 1948 από τους φυσικούς Τζορτζ Γκάμοφ, Ραλφ Αλφερ και Ρόμπερτ Χέρμαν, στηριζόμενους στο κοσμολογικό μοντέλο των Ζορζ Λεμέτρ – Αλεξάντερ Φρίντμαν, οι οποίοι, με τη σειρά τους, είχαν βασιστεί στη λύση των εξισώσεων της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας του Αϊνστάιν.

Ναι, η ανακάλυψη ήρθε τυχαία! Η εκτίμηση της σημασίας της όμως όχι. Ο Πενζίας, γεννημένος στο Μόναχο το 1933, γλίτωσε από τους ναζί χάρη στην προνοητικότητα των γονιών του να διαφύγουν έγκαιρα από τη Γερμανία. Και στα 31 του έκανε αυτό: «άκουσε» τον ήχο που έβγαλε το σύμπαν σαν έμβρυο. Αλλά ακόμη και οι άνθρωποι που «ακούνε» τέτοιους αρχέγονους ήχους έχουν την ίδια μοίρα με όλους εμάς τους υπόλοιπους. Ο Πενζίας δεν είναι πια εδώ, αλλά η ακτινοβολία που ανακάλυψε συνεχίζει ακόμη το δικό της ταξίδι, 13,73 δισ. χρόνια μετά το περίφημο Μπιγκ Μπανγκ…